شرایط مکلف بهشرایط مکلف به ، امور لازم در صحت امتثال یا صحت تعلق امر به مکلف به است. ۱ - تعریفشرایط مکلف به، اموری است که وجود آنها در انجام صحیح ماموربه و سقوط امر آن دخالت دارد، مانند: « طهارت » که شرط صحت نماز است، یا « غسل شب آینده مستحاضه » که شرط صحت روزه روز گذشته او است و یا « قصد قربت » که شرط صحت عبادات است. در برخی از کتاب‌های اصولی شرایطی برای « مکلف به » ذکر شده است که به صحت تعلق امر به آن بر می‌گردد، از جمله: ۱. مکلف به برای مکلف معلوم باشد؛ ۲. مکلف به برای مکلَّف مقدور باشد؛ ۳. مکلف به معدوم باشد، وگرنه تحصیل حاصل می‌شود؛ ۴. مکلف به مطلوب مولا و فعل یا ترک آن دارای مصلحت باشد. ۲ - نکتهبرخی از شرایط مکلف به فقط در انطباق عنوان ماموربه ، بر معنون آن دخالت دارد و آن در جایی است که ماموربه از عناوین انتزاعی بوده که وجودش وابسته به منشا انتزاع است؛ برای مثال، اگر « صلات » را ماهیتی بسیط بدانیم که از افعال و اذکار خاص خارجی انتزاع می‌شود، وضو شرط انتزاع این عنوان بسیط از افعال و اذکار خاص محسوب می‌شود؛ یعنی اگر کسی مشغول خواندن حمد و سوره و سایر اذکار نماز گردد و به رکوع و سجود برود و در همان حال، رو به قبله و با وضو و طهارت باشد، از مجموع این اذکار، افعال و شرایط، عنوان صلات انتزاع می‌شود. [۲]
المهذب فی علم اصول الفقه المقارن، نمله، عبدالکریم بن علی بن محمد، ج۱، ص۳۶۷.
[۳]
مناهج الوصول الی علم الاصول، خمینی، روح الله، ج۱، ص۳۳۶.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۱۵، برگرفته از مقاله «شرایط مکلف به». |